A carpintería de ribeira en Galicia (1940-2000). Libro

Publicado o

Mañán venres 30 de setembro ás 19:00 h vaise presentar no Museo Massó o libro A carpintería de ribeira en Galicia (1940-2000) de José M.ª de Juan-García Aguado, doutor enxeñeiro naval e catedrático de E. U. do Departamento de Construcións Navais da Universidade da Coruña.

Este libro, que estaba esgotado e do que moita xente ten demandado a súa reedición, foi editado pola Universidade da Coruña, e agora é editado por Edicións Morgante.
No acto de presentación intervirán o autor do libro e Pablo Carrera, director do Museo do Mar de Galicia.
Actualización: Entrevista ao autor no Faro de Vigo.
A noticia en Xeadodetoxo

19 cometarios sobre “A carpintería de ribeira en Galicia (1940-2000). Libro”

  1. Grande traballo dunha gran persoa, comprometida dende hai ben tempo coa cultura marítima e sempre accesible ás iniciativas da sociedade civil, algo pouco común na Universidade. Agora, ademáis, en galego.
    Parabéns.
    Dionísio Pereira

    1. Como siempre hay gente que vive del patrimonio hablando de él. Ya estamos cansados de tanto libro, seminario, congreso, jornada técnica, etc.Los Carpinteros de ribera y armadores de barcos patrimoniales también merecen vivir del patrimonio y no como está pasando ahora, morir en el intento. Programas a nivel europeo como el proyecto Dorna, que está haciendo una lista de embarcaciones tradicionales que no sirve para nada y sino preguntarle a la Goleta Raquel C que está en esa lista y en cambio Portos de Galicia dice que no es una embarcación tradicional y por lo tanto tiene que pagar por el atraque como un barco de recreo.
      Perdonad, pero estamos cansados de que no cambie nada, está muy bien estudiar y trasmitir conocimientos, claro que si, pero que no se quede solo en eso. Parece que los programas nunca pasan de esa fase.
      Parece que las instituciones cada una mira solo para su ombligo y no luchan en conjunto. Todo son promesas que luego se convierten en mentiras.
      No sigo porque siempre estamos hablando de lo mismo.

      1. Concordamos con Dionísio en que decir que Jose María de Juan vive do patrimonio é unha inxustiza. É unha persoa disposta a colaborar na defensa do patrimonio marítimo, e que evidentemente non se vai facer rico co seu novo libro, xa que os que se venderán por desgraza non van ser tantos como a todos nos gustaría, tal como pasa con outros de diferentes autores, e en todo caso os dereitos de autor non soen ser de máis do 10% do prezo de venda. Facendo as contas vese que se escribe libros non é polos cartos.

        Por outro lado hai que agradecer que xente como José María de Juan adiquen o seu tempo e traballo a investigar. É unha labor calada, ingrata, que consome moito tempo, que custa cartos e que moi poucas veces é recoñecida.

        Pode parecer que nos sobran os estudios sobre patrimonio, pero non é así. Por exemplo hai moi poucos planos de calidade de barcos tradicionais galegos, hai moi pouca información sobre os barcos de pesca industrial de principios do século XX, pouco se sabe do traballo dos estaleiros en madeira da ría de Vigo antes da chegada do ferro, moi pouco se sabe da construción de bergantíns, goletas, corbetas, etc. na ría de Ferrol, e poderiamos seguir así. No apartado de estudios queda moito, moito, por facer. O gran problema do “Re-coñecemento” do patrimonio marítimo galego non ten unha formula máxica para a súa solución, pero o que si está claro e que todos os traballos de documentación, e divulgación son unha axuda.

        Sobre os resultados dos proxectos europeos, como o proxecto Dorna, hai que decir que evidentemente non son a solución para os problemas do sector. A situación do sector do patrimonio marítimo é neste momento crítica, tanto para as asociacións como para os empresarios. E desde logo ver como se fala moito e as solucións non chegan pode levar a pensar que todo é fume.

        Os proxectos cumplen a súa función, sirven para abrir camiño en aspectos que doutro modo non se faría, sirven para poñer en contacto persoas, organizacións e administracións arredor dun tema, e sirven para crear ferramentas que logo poden ser aproveitadas polos interesados para lograr resultados. Todos os proxectos europeos funcionan así, teñen unha duración limitada (2 anos no caso de Dorna), e non están pensados para sustituir ás administracións nin ás asociacións de empresarios na súa labor.

        É moi dificil facer que as administracións con responsabilidades no sector se coordinen e se actue como unha única administración. Poñer de acordo a Mariña mercante, Pesca, Portos, Cultura, Industria, Deputacións, Universidade, etc. é algo realmente complicado, pero é algo ao que non podemos renunciar.

        É cousa de todos seguir a traballar para acadar unhas normas adecuadas, para crear un marco de traballo que faga viable ser armador dun barco de interese patrimonial, cousa agora realmente case imposible. As cousas non se arranxarán en pouco tempo, as administracións son “elefantes” que se moven moi lentamente, pero é posible entre todos facer que collan o camiño correcto.

      2. Un pouco acompañandote nas tuas reflexións,fai tempo escoitando
        unha charla sobre como funcionan as sociedades abantaxadas
        quedeime coa frase seguente:” o que sabe facer unha cousa
        faina e o que non enseña”
        Saudos

        1. Semellante comentario do “Anónimo” comunicante, non lle engrandece, precisamente: hai persoas que ademais de ser grandes artesáns, saben comunicar e aprenderlle á xente, contribuíndo ao prestixio social da súa actividade. No eido dos carpinteiros de ribeira, temos bós exemplos disto no país, algo dabondo coñecido por todos e todas. E, tamén, espléndidos profesionais que non aprenderían nin ao seu fillo, porque carecen de cualidades para transmitir os seus coñecementos. E, por último, persoas alleas aos traballos en cuestión en canto a artesáns, que teñen grande consideración por este tipo de actividades e transmiten os seus problemas con unha lucidez e un altruismo ben necesarios para contribuír a adoptar posibles solucións aos mesmos. Como dí Gefaell, todas estas persoas son precisas. O contrario, é facer exercicios de gramática parda, sacando á luz o peor das nosas tradicións populares. Algo comparable a dicir, “a muller, a pata crebada e na casa”, tamén, por desgracia, moi popular.
          Por último, quixera dicir que nin De Juan, nin tampouco ningunha outra persoa benintencionada e desinteresada, teñen nas súas mans solucionar os complexos e difíciles problemas que ten a nosa construción naval en madeira, nin con seus libros, nin con a súa xenerosidade cara o sector: aqueles, só se solucionarán co labor incansable e o bó diagnóstico de AGALCARI, coa boa disposición das nosas autoridades???, e coa conciencia da maioría da nosa sociedade (cando menos da beiramar) de que esta é unha actividade a defender e potenciar. E aí entra o papel de DE Juan, da FGCMF e de calquera outro colectivo social interesado: visibilizar o traballo dos carpinteiros, valoralo e concienciar á xente de que o traballo de construción naval en madeira segue a ter un sitio no negocio marítimo, amén de ser unha actividade sen a cal a cultura marítima ficaría ben diminuída.
          Poñamos, pois, a nosa conciencia e a nosa paixón a traballar en positivo, no canto de botar andanadas contra todo o que se mova.
          Máis unha vez, sen acritude.
          Dionísio Pereira

  2. Comentario tan comprensible (pola situación límite pola que pasan arestora as empresas adicadas ao turismo náutico con sensibilidade de cara ao patrimonio marítimo) como inxusto e trabucado, mesturando allos con bugallos. Non se pode botar pedras contra o propio tellado e escorrentar aos amigos que nos acompañan na teima por acadar que a cultura marítima sexa recoñecida e, ao tempo,poida representar unha fonte de riqueza e postos de traballo. José Mª de Juan é enxeñeiro naval e sempre viviu do seu labor, en Astano ou na Universidade, onde é dos poucos que se ten preocupado, dentro e fora do seu tempo de traballo retribuído, pola construcción naval en madeira, sempre humilde e marxinada, e pola nosa cultura marítima, co mérito de recoñecer a súa expresión en galego malia nacer e pasar boa parte da súa vida en Guadalajara. Alguén pode pensar que un libro como o que escrebiu sen cobrar unha chica, despois de unha chea de traballos non retribuídos, pode prexudicar aos carpinteiros de ribeira? alguén pode pensar que declaracións como as que fixo hai uns días no Faro non perseguen outra cousa que favorecer a continuidade da profesión e defender a dignidade profesional dos mesmos?: http://www.farodevigo.es/portada-o-morrazo/2011/09/29/investigacion-tenia-interes-carpinteros-valorasen-trabajo/584059.html
    Por desgracia, e os membros de AGALCARI o saben moi ben, os problemas da carpintería de ribeira nada teñen que ver con que José María escriba libros que contribúen a visibilizar e a mellorar a percepción social da profesión; os problemas veñen de moi atrás, non son alleos á marxinación do sector por parte da Administración e outras moitas cuestións que se teñen sinalado en esas xornadas e coloquios que tanto molestan a anónima Armadora, e dos que os membros de AGALCARI son conscientes. Eses problemas de índole interna e externa, agora están agravados pola crise económica, que afecta duramente a todas as actividades marítimas, incluídas as do turismo náutico.
    Por último, e sen entrar en valorar o Proxecto Dorna e o xeito de como se levou a cabo a famosa listaxe e a súa propia operatividade, se a compañeira quería criticar algún aspecto do referido Proxecto, algo ao que ten todo o dereito do mundo e no que se cadra poderíamos concordar en algún aspecto, o lugar do comentario é abaixo da noticia que ten que ver con Dorna e non na de José María de Juan, que nin é un aproveitado, nin un recén chegado nin, faltaría máis, un inimigo do noso patrimonio marítimo.
    O comentario, pois, está mal emprazado e resulta desconsiderado cun monte de persoas que traballamos dende hai moitos anos no recoñecemento do noso patrimonio marítimo escrebindo libros, ensaios ou artigos, organizando e dinamizando asociacións, recuperando embarcacións, impartindo conferencias e coloquios, asistindo a seminarios e xornadas, e procurando puntos de encontro para todos aqueles axentes individuais e colectivos preocupados por esta temática, sen recibir outra cousa a cambio que o compañerismo e algunhas cervexas e pintxos compartidos cos amigos e amigas. E se alguén cobra por todo iso e moito máis, é porque é o seu traballo, tan digno como calquera outro, que contribúe a que unha proposta modesta pero firme como é a FGCMF, sexa unha realidade.
    Por último, por se a indignada (con razón, presumo, polo trato que a Administración galega depara á pequenas empresas de turismo náutico) compañeira quixera saber que opino de Proxectos europeos tipo Dorna (onde non tiven a oportunidade de participar), repito o que dixen na miña intervención nas case que descoñecidas Xornadas Técnicas dos Encontros de Carril:

    “• Estes Proxectos terán menor ou maior utilidade futura en tanto en canto posibiliten unha menor ou maior creación de estruturas que se prolonguen no tempo e potencien o movemento de recuperación patrimonial neste eido; desenvolvan en menor ou maior medida relacións que permitan sinerxias futuras entre os actores implicados ou posibiliten a incorporación doutros novos; e se incentive un menor ou maior vínculo e intercambio co tecido asociativo, verdadeiro motor dende hai máis de vinte anos do devandito proceso de recuperación do patrimonio marítimo.
    • Este feito, o protagonismo do tecido asociativo e en menor medida (ata o momento) do sector empresarial, como eixos da recuperación e socialización do patrimonio marítimo na beiramar galega, non debera ser olvidado por estas iniciativas, nas que, na medida en que non pode figurar como socio debido á súa carestía económica, en máis ocasións das debidas figura como mero convidado cando debera ser considerado como suxeito indispensable e como receptor privilexiado das accións emprendidas”.
    Sen acritude.
    Dionísio Pereira

  3. O meu apoio e recoñecimento a todolos que defenden o noso patrimonio marítimo dende calquera ámbito, sexa dende as carpinterías de ribeira, museos, oficinas, universidades, asociacións, a súa casa, as oficinas, os libros, os ensaios, o ensino…..etc, etc, etc. Todas as achegas son necesarias, tanto as mellores como as menos boas, as grandes e as pequenas, as altruistas e as comerciais. A todas hainas que acoller, respectar e acariñar.
    Bo día a todos.

  4. Parece que non avanzamos. Levamos anos e anos falando do mesmo. Supoño que falar do que pasou pode esperar un pouco máis, total xa deixou de existir. ¿Por qué non procurarnos vivir no presente e ver realmente cales son os problemas actuais?. O proxecto Dorna, máis do mesmo, ¿de que vale estar nesa lista?. ¿Como se fai para que estar nesa lista sirva para aforrar no atraque ou tan siquera conseguilo?. Os historiadores deberían contribuir coa sua sabiduría, que non pensedes que non alabo, para favorecer o sector no presente. Nos agradecemoslle moito por exemplo a Dionisio, que cando pudo fixo todo o posible por axudarnos. Pero o problema e que todos luchamos polo sector pero por separado e eso solo sirve para escribir no futuro do que pudo ser e non foi.
    Si levamos 15 ou 20 anos luchando e non conseguimos o que queremos, teremos que cambiar a forma de actuar.
    Porque supoño que todos queremolo mismo que a nosa tradición mariñeira non se perda de todo, que non quede solo nos libros. Os libros podense gardar nunha librería e cando che apetece botaslle unha ollada, ou sumerxeste nel para revivir unha época que botas de menos. ¿Pero que fas con un barco de 20 ou 30 metros?. Todos peleamos polo mesmo ou non porque eu dende a distancia non vexo que peleedes o suficiente. Si pensamos que todo está perdido é o momento de pelear, porque non temos nada que perder.
    E NON TOMEDES ESTO COMO UNHA OFENSA CONTRA OS HISTORIADORES. SON OS QUE MÁIS ARGUMENTOS TEÑEN PARA PELEAR.

    1. Penso que agora sí, xa serenamos o debate e del sempre pode saír algo positivo.
      De seguro, como dí a compañeira, que sempre se pode facer máis e, tamén de seguro, pecamos dun dos principais males do país: andar cada quen polo seu lado. Non obstante, tamén é certo que, como apunta O Mestre, tratar no Estado español coa Administración é un suplicio, polo fragmentadas que están as competencias (e non me refiro só á cuestión autonómica) e, dito sexa de paso, pola incompetencia do conxunto das Administracións nesta temática. Non o temos doado. Pero iso non quere dicir que non se poidan dar pasos (un inciso: a todos e a todas inflúe a actual situación de crise, ás asociacións e ás pequenas empresas, e comprendo que estas últimas teñan unha urxencia maior, porque é o seu medio de vida, pero non debemos caer na percepción equivocada e derrotista de que as cousas están igual que hai 20 anos: quenes padecimos os primeiros tempos da Federación, sabemos que non é así); eu non estou moi enteirado da problemática das pequenas empresas de turismo náutico (si algo máis da carpintería de ribeira, por iso falo dela maiormente) pero se me ocorre algunha cousa que, co voso permiso e pedíndoos perdón de antemán por se meto a pata, quixera expoñer:
      Hai algúns anos, nunha mesa redonda celebrada no Acuario de O Grove na que participou un empresario holandés de turismo náutico, este falou da situación daquel país neste eido (a anos luz, do noso, xa se sabe)e chamóume a atención o forte asociacionismo que alí se desenvolveu entre as pequenas empresas de turismo náutico, de maneira que tiñan un tanto autoorganizado o sector. Daquela, no coloquio posterior, alguén falou de que en Galicia sería preciso avanzar nesta cuestión, agrupando ás diversas empresas que daquela existían. Sen perder un segundo, alguén respostou que era moi difícil, porque por eiquí cada quén ía a súa bola. Entendo, que dende entón non se deron pasos adiante ao respecto.
      E pregunto eu, porqué non se fai un esforzo e igual que os carpinteiros (que tamén hai cinco anos estaban desunidos) organizaron AGALCARI, o cal lles serviu para ter unha canle de interlocución coa Administración, con bós resultados ate agora, non se forma unha asociación que agrupe ás pequenas empresas de turismo náutico da nosa beiramar?.
      Repito, non son técnico na materia, pero ao igual que a FGCMF xogará (agardemos) un papel na folla de rota que deberá servir para que nun futuro non moi lonxano exista un pleno recoñecemento fiscal e administrativo das embarcacións de interese patrimonial, a devandita e hipotética Asociación tamén podería defender neste escenario os intereses dos seus asociados e das súas embarcacións. Seguindo polo mesmo carreiro, unha asociación deste estilo, tamén podería negociar con maior forza coas axencias de viaxes, “paquetes turísticos” en mellores condicións,asegurando servizos dende diferentes portos. E, por último, entendo que este colectivo podería defender diante da Administración a necesidade dunha discriminación positiva en taxas, IVE e seguros daquelas empresas náuticas que, sen que fose imprescindible que posuíran embarcacións catalogadas como de “interese patrimonial”, dessenvolvan as seguintes temáticas: a) Actividades relacionadas co medioambiente e o patrimonio no medio mariño; b) Aprendizaxe de técnicas e habilidades mariñeiras de tradición; c) Navegación sostible canto a enerxía, residuos, etc.
      Un programa así, tería amplos apoios externos, comezando pola propia FGCMF. Bogaríamos, daquela, na mesma dirección…
      Máis nada.
      Dionísio Pereira

      1. Ola, moi boas. Semella que hai algo de marexada… Ben, hai moitas opinións e creo que en moitos casos o fondo do tema é o mesmo.
        O primeiro, apoiar ao 100% o que comenta Dionísio. Hai un grande apoio completamente desinteresado -económicamente falando- de persoas como as que fixeron ese libro e o propio Dionísio. A elas cómpre darlle un enorme agradecemento, pois son un apoio imprescindible para todo o patrimonio marítimo e fluvial de Galicia. Estas persoas adicaron, adican e adicarán moito do seu tempo libre en recopilar, medir, escoitar, pensar, fotografar e escribir… En suma, en dar VALOR a un patrimonio.
        Estas persoas non son as responsables do que faga a administración, nin dos proxectos. De feito, ás veces nin poden participar nos proxectos… De seguro que moito cambiaría o conto se así fose.
        Fraco favor é tirar pedras contra o propio tellado ou contra o tellado de quen fai algo por apoiar o traballo de carpinteiros de ribeira e de quen se adica ao turismo naútico ligado ás embarcacións tradicionais.
        E dende logo, a unión no sector é o camiño máis sinxelo para ter un interlocutor válido ante a administración. Isto non significa que todo se vaia solucionar, pero é un paso adiante.
        Temas como o proxecto Dorna… En fin, este non é o lugar e non creo que mesturar cousas.
        Un saúdo,
        Hugo

        1. A min parecenme moi ben as alabanzas, son necesarias porque seguramente e casi o único positivo que quitan de tanto esforzo. Pero por outro lado moitos dos programas que se levaron adiante decindo que era para preservar o patrimonio maritimo, e aquí meto todo, embarcacións históricas, tradicionais, patrimoniais, etc que inda non teñen unha clasificación que sirva para algo. Quedaronse en palabras e en gasto económico. Todos peleamos polo mesmo, pero pasado tanto tempo teriamos que pensar si esto funciona ou non. ¿Canto tempo ten que pasar?. E moi triste por outro lado ver que tanto potencial se dispersa e desespera e por outro lado os cartos que se di que se invirten para potencialo tamén se perden.
          Pode ser tamén que eu sexa demasiado inconformista ou que non me da a paciencia.
          Un saudo e sorte.
          Sesé Otero.

          1. Para nada demasiado inconformista Sesé. Tes toda a razón do mundo. Pero unha cousa son os programas eses e quen os xestiona, e outra quen se curra un libro con toda a boa vontade do mundo.
            Se cadra é tempo de pensar en facer un programa deses pero solicitalo directamente por quen está implicado no tema.

          3. Para entender porque estamos onde estamos ou como noutros pobos valoran a súa tradición e a cultura marítima, deixo este link:

            http://www.thetallship.com/index.aspx

            Os que visitamos ao Glenlee/Galatea no seu novo museo sabemos do que falamos. Como está agora e como foi atopado no Guadalquivir e a foto do seu traslado para ser restaurado en Glasgow o di todo.

            Igualiño que aquí. Despois énchenselle a boca falando de España,nación marítima, sobre a armada española, o poder naval e o dominio do mar de outrora…

          4. Totalmente dacordo “Anónimo”, baste lembrar coma se “salvaron” o Campaláns, o Remolcanosa 2 ou o Roberto.
            Só unha cousiña, xa que tes pulo de mandar unha mensaxe, ten tamén de da-lo teu nome.

          5. Perdoa. Pensei que era máis importante o que dicía e non quen o quen o dicía.
            Proverbio árabe: “Cando fales, procura que as túas palabras sexan mellores que o silencio.”

          6. Perdón pola repetición. O que tiña que quedar escrito é:

            Perdoa. Pensei que era máis importante o que dicía e non quen o dicía.
            Proverbio árabe: “Cando fales, procura que as túas palabras sexan mellores que o silencio.”

            Saúdos.

          7. Lémbrome que a recuperación deste barco foi costeada,por unha asociación británica feita nun pub por uns amantes dos barcos tradicionais,eles puxeron os seus cartos e empeño en comprar,levar e arranxar o barco desarbolado totalmente,non esperaron ás subvencións nin choraron fronte ás administracións.
            Cando cheguemos a este punto e a cultura (barcos tradicionais) sexa asumida polos seus donos ou asociacións sera cando poidamos negociar cas administracións de “tú a tú” e conquerir mellores beneficios para os barcos e a sociedade en conxunto.

            Sobre o anónimo,si ou non;hai persoas ás que lle gusta asinar os seus artigos,outras poñen pseudónimos e outras anónimos,gardando as formas calquera é válida se as súas verbas din algo e a ninguén lle ten que molestar por asinar dunha ou doutra forma.

            Saúdos Mariñeiros…

          8. Ola boas tardes. O de por o nome ou quedar no anonimato, decíallo ó do anterior comentario porque temos que da-la nosa opinión sen temor se nos van censurar ou non. É o que ti dices: sendo educado non hai nada que temer. Cando se expón un tema educadamente pero indo directo ó grano, a ninguén lle ten que molestar inda que o que se expoña sexa forte ou unha verdade dura.
            Respecto do que ti dices o único que teño que engadir é o nivel de concienciación e compromiso da cidadanía deses paises en xeral, e como non, inda que pareza un tópico, eles non teñen nin de lonxe tantas trabas burocráticas coma temos nos, que as veces fan desistir ata os máis hinchas do Alcoyano.
            Un saudo a tod@s.

Comments are closed.

Voltar